آموزش نقد فیلم با مسعود فراستی

در دوره آموزش نقد فیلم پارامترهایی که کیفیت یک فیلم را معین می‌­کند توسط مسعود فراستی به مخاطب آموزش داده می‌­شود. به ترتیبی که در ابتدا به معرفی این پارامترها پرداخته می‌­شود و در ادامه به اهمیت و ویژگی­‌های هرکدام از پارامتر­های معرفی‌شده می­‌پردازیم. هدف اصلی در این دوره آموزشی مشخص‌کردن پارامترهای نقد یک اثر سینمایی و آموزش چگونگی تحلیل و صحبت دررابطه‌با یک اثر سینمایی است. هدف دیگر این دوره آموزش مفهوم «دیدن» است. دیدن به این معنی که در این دوره به مخاطب آموزش داده می‌­شود که چطور باید یک اثر سینمایی را ببینیم تا بتوانیم آن را نقد کنیم.

دوره «آموزش نقد فیلم» برای چه کسانی مناسب است؟

در این دوره مباحث آموزشی به نحوی مطرح شده است که همه افرادی که به سینما و فیلم علاقه‌­مند هستند می‌­توانند از این دوره استفاده کنند و در انتهای دوره همه افراد بسته به میزان ذوق و سلیقه خود از این دوره مطالب بیشتر یا کمتری دریافت کرده باشند. مدرس این دوره آقای مسعود فراستی از بهترین و برجسته­‌ترین و البته معتبرترین منتقدان سینمای ایران است. اگر تابه‌حال صحبت­‌ها و کلاس‌­های استاد مسعود فراستی را دنبال کرده باشید، حتماً این موضوع را می‌­دانید که نحوه بیان و نگاه عمیق ایشان به مقوله نقد تا چه اندازه منحصربه‌فرد و کارآمد است؛ بنابراین می‌­توانیم به‌جرئت مخاطب این دوره را تمام کسانی بدانیم که دوست دارند دررابطه‌با فیلم، سینما و مقوله نقد بیشتر یاد بگیرند.

منابع و الزاماتی که دوره «آموزش نقد فیلم» بر اساس آن تدریس می‌­شود:

منبع اصلی مورداستفاده در دوره نقد فیلم مباحثی و موضوعاتی است که مدرس این دوره برای تدریس در این دوره در نظر گرفته است. بدون شک این دوره با تمامی دوره­‌های آموزشی که با عناوین مشابه تولید می­‌شوند تفاوت­‌های اساسی دارد. در این دوره آموزشی مطالب با ارائه مثال‌­هایی به مخاطب آموزش داده می‌­شوند و باوجود این مثال‌­ها شرکت‌­کنندگان در دوره راحت‌­تر با مباحث ارائه‌شده ارتباط برقرار می‌­کنند. این تمایز ازاین‌جهت دارای اهمیت است که مخاطبِ دوره به‌سادگی و با مشاهده مثال ارائه‌شده، مفهوم موردنظر استاد را فرا خواهد گرفت.

مثال­‌هایی که در این دوره مورداستفاده استاد درس قرار گرفته است، تعدادی از برجسته‌­ترین آثار سینمایی جهان است و با استفاده از این مثال‌هاست که مخاطب دوره به طور کامل در جریان آموزش پیشرفت خواهد کرد. ازجمله فیلم‌­هایی که در این دوره به نقد آن­ها پرداخته شده است می‌­توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• خرابکاری ساخته آلفرد هیچکاک
• بیگانگان در قطار ساخته آلفرد هیچکاک
• ریش قرمز ساخته آکیرا کروساوا
• آخرین خنده اثر فریدریش ویلهلم مورنائو
• درّه من چه سرسبز بود ساخته جان فورد

در هنگام آموزش این دوره و نقد فیلم‌­هایی که در بالا به آن­‌ها اشاره شد دررابطه‌با موضوعات مختلفی همچون تفاوت تکنیک و فرم، مفهوم عام و خاص، شرح حس‌انگیختگی در سینما، چگونگی مواجه با یک اثر هنری، چگونگی بیان نقد و ... صحبت می‌­شود.

نبود فضای مناسب برای نقد و عدم وجود نگاه صحیح به مقوله نقد، علی‌­الخصوص در سینما، نخستین الزامی بود که ما را برای تعریف این درس مصمم کرده بود. علاوه بر این، یکی دیگر از الزامات در برگزاری این دوره رسیدن به یک تعریف مشخص و نگاه صحیح برای نقد فیلم بوده است.

نقد فیلم چیست؟

ساده­‌ترین تعریفی که می‌­توانیم برای چیستی نقد فیلم مطرح کنیم این است که نقد فیلم به معنی تجزیه‌وتحلیل همه‌جانبه فیلم است. اما در نگاهی عمیق‌­تر نقد فیلم را از بررسی فیلم باید جدا بدانیم. در بسیاری از موارد مطالبی که پیرامون یک فیلم منتشر و به‌عنوان نقد معرفی می‌شوند، صرفاً بررسی ساده‌­ای است که با نگاهی متفاوت به اثر به‌دست‌آمده است. اما در اصل نقد فیلم به معنی تجزیه‌وتحلیلی است که مخاطب را با لایه‌­های پنهان و معانی موجود در زیر لایه‌های دیده نشده فیلم آشنا کند. این نوع از تجزیه‌وتحلیل را می­‌توانیم نقد فیلم بنامیم.

هدف از نقد فیلم چیست؟

اصلی‌­ترین هدفی که نقد یک فیلم دنبال می‌­کند بیان مطالبی است که مخاطب با نگاه ساده به یک فیلم نمی‌­تواند به این مطالب دست پیدا کند؛ بنابراین منتقد ضمن بیان این مطلب، مخاطبان را از مفاهیم پنهان در فیلم یا منظوری که پشت هر صحنه وجود دارد، آگاه می‌­کند.

انواع نقد فیلم کدام‌­اند؟

نقد یک فیلم، مانند نقد هر اثر هنری دیگر، انواع متفاوتی دارد. با یک مثال ساده این مطلب را برای شما توضیح خواهیم داد. برای مثال یادداشتی که یک منتقد دررابطه‌با یک فیلم نقدی را در یک مجله تخصصی سینما می‌­نویسند، با یادداشتی که همان منتقد برای همان فیلم در یک مجله عمومی منتشر می­کند از جهات مختلف تفاوت خواهد داشت. به‌این‌ترتیب باید گونه‌­های متفاوتی از نقد را معرفی کنیم. برای نقد هر اثر هنری گونه­‌های زیر را می‌­توانیم معرفی کنیم:

• نقد آموزشی: باهدف آموزش به مخاطب و با تعریف مقدمات و مسائل موجود دنبال می‌­شود.
• نقد پژوهشی: به‌منظور تحقیق و دستیابی به مفاهیم و موضوعات جدید بیان و انجام می‌­شود.
• نقد ژورنالیستی: رایج‌­ترین گونه نقد یک فیلم است و به‌منظور نشان‌دادن لایه­‌های پنهان یک فیلم به مخاطبان در مطبوعات و ... منتشر و ارائه می‌­شود.
• نقد ابزاری: به‌منظور پیشبرد اهداف سیاسی، مذهبی و... ارائه می‌­شود.
• نقد فرمی: نقدی است که فقط به فرم و ظاهر یک اثر هنری یا فیلم می­‌پردازد.
• نقد محتوایی: نقدی است که محتوای اثر ارائه‌شده را، فارغ از ظاهر اثر مورد بررسی قرار می‌­دهد.

البته به‌جز موارد ذکرشده گونه­‌های دیگری نیز برای نقد اثر هنری و فیلم وجود دارد. اما رایج‌­ترین و اصلی‌­ترین گونه‌­های نقد همین موارد ذکرشده هستند.

چگونه منتقد سینما شویم؟

برای اینکه بتوانیم یک اثر را نقد کنیم در ابتدا باید خوب دیدن را یاد بگیریم. با یادگیری خوب دیدن زوایایی که بینندگان عادی در یک فیلم نمی‌توانند ببینند را می‌­بینیم و به‌این‌ترتیب یک گام به تبدیل‌شدن به یک منتقد نزدیک­تر می­‌شویم. پس از یادگیری نحوه خوب دیدن باید یاد بگیریم که برای انجام نقد صحیح باید چه مواردی را مدنظر قرار دهیم. یعنی اشاره به چه موضوعاتی برای ارائه یک نقد لازم است و در انتها باید آثار سایر منتقدان را بخوانیم و زاویه دید خود در موضوعات مختلف را به دست بیاوریم.

بیشتر دیدن و بیشتر خواندن اصلی­‌ترین لازمه هر منتقد سینما و علاقه‌­مند به نقد است. برای تبدیل‌شدن به یک منتقد خوب، ضمن یادگیری موارد ذکرشده باید بیشتر و بهتر دیدن را یاد بگیریم.